Havacılık alfabesi ile kastedilen, anladığımız anlamdaki bir alfabe değildir. Aslında İngiliz Latin Alfabesi harflerinin belli kelimeler kullanılarak kodlanmasıdır. ICAO Fonetik Alfabesi veya NATO Fonetik Alfabesi olarak da bilinir. Alfabenin 26 harfine kod kelimeleri atar. Alfabe harfleri ve sayıları kod kelimeleri ile değiştirir. Örneğin “Alfa” A, “Tango” T anlamına gelir. Birden fazla kod sözcüğü genellikle kelimeleri veya ifadeleri oluşturmak için birleştirilir. Mesela “exit” demek için “Echo-Xray-India-Tango” denir. Havacılık Alfabesinin kullanılmasının ana nedeni, telsiz üzerinden aktarılmaya çalışılan mesajın açıkça anlaşılabilmesi dir. Bu alfabe havacılar için çok önemlidir, çünkü mesajlarını ve telsiz çağrılarını Hava Trafik Kontrol cihazlarına (ATC) ve uçuş yaptıkları alanda ki diğer trafiğe aktarılmalarına izin verir.
Kodlamalar ve Önemleri Nelerdir?
Alfabe sesli iletişimin anlaşılabilir olabilmesi için radyo üzerinden konuşurken pilotlar ve hava trafik kontrolü tarafından kullanılır. Özellikle yerel olmayan veya yabancı aksanı olan kişiler tarafından konuşulduğunda, belirli harf ve sayı kombinasyonları radyo üzerinden anlamak zor olabilmektedir. Bunun gibi uluslararası bir sistem hava sahası güvenliği için şarttır.
Havacılık tarihine baktığımızda kaza ve olayların çoğunun nedenleri olarak insan faktörü ile ilişkili olduğu bilinmektedir. İnsan kaynaklı kaza ve olayların ana nedeni iletişimdir. Özellikle pilotlar ve kontrolörler arasında ki iletişim sorunları çok ciddidir. Havacılık emniyetinde iletişimden daha önemli bir olgunun olmadığını gösteren birçok bulgu vardır. Havacılıkta emniyetin mümkün olan en üst seviyede tutulabilmesi ve kazaların önlenebilmesi için yapılması gereken en önemli iş, hava taşımacılığı operasyonlarında iletişimin geliştirilmesidir.
Havacılık alfabesi kazaları önleyen çok önemli bir araç olarak kabul edilmesinin yanı sıra, havacılık şirketlerinden hizmet alan yolcuların/ şirketlerin işlerinin aksamasını da önlemektedir.
Kodlamalar Nasıl Yapılır?
Bu kodlama sisteminde kullanılan harfler İngiliz Alfabesinde kullanılan harflerdir ve kodlamalar da İngilizce telaffuza uygun şekilde yapılır. Kodlamaya örnek isterseniz, Türk Hava Yollarının üçlü kodu olarak kullanılan THY ele alınabilir. THY kodu, Havacılık Alfabesinde kullanılan ortak kodlama sistemine göre “Tango-Hotel-Yankee” olarak kodlanır, baş harfleri THY kısaltmasını, kodunu oluşturur. Diyelim ki telsizin diğer ucunda ki görevliye bir yolcunun ismini kodlamanız gerekiyor. Yolcunun ismi Alya Mavi olsun, isim ve soy isim olarak kodlamanız gerekiyor. Telsizden ismi kodluyorum diyorsunuz ve kodlamaya başlıyorsunuz; Alpha-Lima-Yankee-Alpha // Mike-Alpha-Victor-India işte bu şekilde kodlanmış oldu.
Havacılık; alfabesinde olduğu gibi birçok kısaltma ve kodlamadan oluşur. Örneğin havalimanlarının her birinin üçlü ve dörtlü kodu vardır. Aynı havayollarının her birinin üçlü ve ikili kodu olduğu gibi. Havalimanlarında da IST, ESB, ABD örneklerinde olduğu gibi üçlü kodları vardır. Havalimanlarının kodlaması bazen şehir isimlerine bazen de havalimanı ismine göre oluşmuştur. Örneğin ADB İzmir’in üçlü kodudur, fakat açılımı Adnan Menderes Havalimanıdır. Aynı zamanda havaalanlarının uçuş planlamalarında hava durumu raporlarında kullanılan dörtlü kodlarıda mevcuttur. Üçlü kodlamalar ticari faaliyetlerde kullanılırken dörtlü kodlamalar faaliyetlerde kullanılır (LTAF, LTF gibi).
Uçaklarında her birinin tescilini belli eden ve ayrımını sağlayan kuyruk isimleri vardır. Resmi uçak tescili arkasında bulunan ve registration (kuyruk ismi) diye adlandırılan kısımdır. Kuyruk kısmının altında (TC-XXX) gibi harflerden oluşan kuyruk isimleri görebilirsiniz. Bu TC uçağının milliyetini belirtir, geri kalan harfler ise havayolunun almış olduğu tescil harflerdir. Mesela (NL-XXXX) olarak gördüğümüz havayolu Hollanda tescilli, (IT-XXX) olarak gördüğümüz bir uçak ise İtalya’ya ait bir uçaktır.
Havacılık Alfabesinin Tarihçesi ve Uluslararası Geçerliliği
Alfabenin geçmişi 1927 yılına dayanmakta ise de gerçek kullanımı II. Dünya Savaşı sonrasına, tam olarak 1956 yılına rastlamaktadır. Havaalanı kodlama sistemi ilk olarak 1930’lu yıllarda iki harfli kodlarla başladı. 1940’ların sonunda havaalanı sayısının çok artması neticesinde bugün bilebildiğimiz üç harfli kod sistemine geçildi. 1956’da ABD silahlı kuvvetleri ve NATO, Uluslararası Radyo Telefon Yazım Alfabesi (IRSA) veya NATO Fonetik Alfabesi olarak bilinen ortak bir alfabeyi kabul ettiler. ICAO her bir kod kelimesini birçok ortak lehçede test etti. Sonuç olarak, IRSA uluslararası bir standart olarak testten geçti. IRSA, havayolları arasında yaşanan karışıklığı önlemek için standartlaşmış bir sisteme ihtiyaç duyulduğunu açıklayarak 1960’lı yıllarda dört harfli kod sistemi devreye soktu.
Havacılıkta bir telsiz konuşmasında en önemli unsur açık ve ne anlaşılır olarak mesajın alıcıya ulaştırılmasıdır. Bu yüzden ilk adım olarak havacılık dilinin tüm dünya da İngilizce olmasına karar verildi. Daha sonrasında bazı telaffuz ve tonlama hatalarının önüne geçilmek için harflere isimler verildi. Harfler dünyada herkesin kendine göre kullanıp karışıklığa sebep olmaması için bir standartta bağlandı.
